Мир

Протоѓакон проф. д-р Ратомир Грозданоски

МИРОТ ОД БИБЛИСКО-БОГОСЛОВСКИ АСПЕКТ1

„Сè има свое време, и секоја работа под небото има свое време: време кога ќе се родиш, и време кога ќе умреш;  …време кога се плаче, и време кога се смее; …време кога се добива, и време кога се губи… време кога се урива, и време кога се гради; … време кога се сака, и време кога се мрази; време за војна, и време за мир“ (Книга Проповедник 3,1-8).

Какво е нашево време?

Времево во кое живееме, и воопшто, целото време во историјата на човеш­твото по Христовото доаѓање на зејава, ние-христијаните, го разбираме како време што ни е дадено од Господа за објавување на мирот и постојана грижа за приопш­ту­вање кон Христа и кон Неговата божествена љубов. Според тоа, секој треба да го чува и да го гради мирот. И покрај тоа, еве, ние денес, нашево време го живееме во атмосфера на притисоци, вооружени напади, трауми, опасности и зло­дела.

Божјата, пак, замисла за светот и за луѓето не е таква!

Човекот – тоа чедо Божјо, создадено со Божји образ во себеси и со бого­по­добни основи во душата, се оддалечил од својот Создател. Го загубил Бога од својата душа, а со тоа си ја загу­бил и душата. Заборавил на неа и започнал да живее само за телото и страстите, без да ја посакува правдата и вечноста. На тој начин изгубена е смислата на животот! Царст­вото на неправдите и злото расте и се намножува! Пресу­шува љубовта! Мирот исчезнува! Човек на човекот му станува непријател. Живо­тот постанува студен камен на којшто е испишано: „скрб, жалост, страданија, маки и ридание“, а по падините и „среде полето… полно со коски“ (Језек. 37,1).

Човештвото и покрај сиот свој  културен развој и напредок, духовно забрев­тало. Потребна е животворна сила за будење на совеста во која затемнел Божјиот закон на љубовта.

За да можеме поимот „мир“ да го разбереме во неговата суштина и целосно да ја сфатиме неговата реалност, неопходно е да ја откриеме неговата смисла низ библис­ко-духовната димензија. Таквото негово восприемање можеме да го усвоиме само на почвата од Светото писмо и тоа од првата Книга – Битие, до последната – Откровение.

Библиското разбирање на мирот не е само постигнат договор (потпишан или не, сеедно!), туку многу повеќе од тоа. Договорот може да содржи ветувања и заложби за мирно и спокојно живеење, но тој не претставува гаранција за негово оства­рување. Мирот не значи само „мирно време“ или „време без војна“, како спро­тив­ност од „време на војна“ (Проп. 3,8). Од библиско-богословски аспект, мирот зна­­чи „добро“ и тоа во смисла – противположност на „злото“. Тоа  е „состојба на чове­кот којшто живее во хармонија со природата, со себеси и со Бога“. Богословски гле­дано, мирот значи уште и : „живот“, „блаженство, ‘спокојство’, ‘тихование’ (isihia) ‘благословение’, ‘слава’, ‘радост’, ‘богатство’ и ‘спасение’“. Мирот е симбол на „доброто“, а војната – на „злото“ (Изрек. 12,20; Псал. 27,3; Иса. 48,22; Псал. 36,37; 36,11; Матеј 5,5).

Мирот- остварено царството Божјо.

Мирот е духовна категорија и духовно благо. Тој обезбедува благочестив живот на земјава изминат во правда, спо­којство, работа, безопасно живеење, по­томство, мирен сон и радост (спореди: 3. Мој. 26,1-12). Затоа, ќе речеме дека мирот е остварено царство Божјо на земјава. „А царството Божјо е во вас, внатре“ (Лука 17,21), рекол Господ Исус Христос. „Оти царството Божјо… е правда и мир и радост во Светиот Дух“ (Рим. 14,17). Значи, мирот е претвкусување на вечниот живот, уште овде, на земјава. Мирот е од Бога и води кон Бога! Најнапред треба да „имаме мир со Бога“ (Рим. 5,1), бидејќи Бог е „Бог на љубовта и на мирот“ (2. Кор. 13,11).

Гревот – извор на немирот.

А од каде е немирот? – Од гревот! Гревопаѓањето ја нарушува хармонијата на односите меѓу човекот и Бога, и хармонијата меѓу човекот и целата природа – над­ворешна и внатрешна.

Гревот, како нарушител на мирот, создава непријателство на човекот кон сè, воопшто, а особено кон себеподобните – кон луѓето. Оттаму, историјата на човешт­вото е историја на непрестајни војни. Луѓето пос­тојано го очекувале мирот, но не се навраќале на основната причина за немирот – на  искоренувањето на гревот.

Колку повеќе правиме добри дела, толку поблиску сме до мирот, и обратно, – колку повеќе грешиме и злотвориме, толку сме подалеку и се оддалечуваме од ми­рот. Тоа многу јасно е претставено  во Светата Библија, каде што се гледа дека бого­­из­браниот народ, кога правел добро и се доближувал до Бога, сè му врвело како што треба и живеел во мир, радост, спокојство, благопријатност и веселост; а кога грешел и отста­пувал од Бога, тогаш се оддалечувал од доброто и го снаоѓале немири, злодела, страданија, војни и сè што е лошо. Штом пак ќе се врател кон Бога и кон доброто – повторно настапувал мирот. Сè така наизменично, паѓал и ста­нувал  народот – од дамнина, до денес.

Помирување – покајание.

А, кога ќе се наруши мирот, злото не треба да се продлабочува, туку што е можно побрзо да се надмине. Прв чекор кон тоа е помиру­ва­њето, кое е претходник на трајниот мир.

Но, кој  може да биде помирител – Бог или чове­кот?

Тоа треба да биде процес на заедничко содејствие на Бога и на човекот!

Човекот сам не може да се измири со Бога и со луѓето, поради неговата скло­ност кон гревот. Затоа, Бог со Својата голема љубов, „човекољубие и милосрдие“ (Псал. 102,8-11; 2. Мој. 34,6) преку Христа Спасителот, го врати човекот (Псал. 84,4) и го измири со Бога, со себеси и со другите созданија. (Рим. 5,10; 2. Кор. 5, 18-19; Кол. 1,22; 1. Тим. 2,5; Фил. 2,6-7; Кол.1,20; 2. Кор. 5,18; Рим. 5,10). А без Господа, ниту самите не можеме да се сакаме! Значи, љубовта е основа на помирувањето, бидејќи „Бог е љубов“ (1. Јов. 4, 16).

Што претставува помирувањето? – Тоа означува покајание! Процесот за вра­ќање на мирот е процес на покајание, остварено во деј­ст­ви­телна љубов. Тогаш, чо­ве­кот се одвраќа од злото и се приврзува кон доброто – кон Бога. Тоа преу­му­вање – metanoia, претставува свртување кон вистинската насока и коренито, суш­тин­ско изме­нување на човекот: изменување на неговите мисли, чувства, постапки и поведе­ние. Помирувањето е целосно обновување, новосоздавање и издигнување (2. Кор. 5,17. Без да имаме мир – без да се измириме, не смееме ниту да Му принесуваме дар на Бога, ниту да го примаме дарот од Бога – да се причестуваме (Матеј 5,23-26; 1. Кор. 11,27-29).

Мирот започнува прво во нас, а  потоа, се шири и надвор – кон сите.

Така обновениот човек, го спознава Божјиот образ во себеси, а  го гледа и кај другите. Тогаш, таквиот човек човештвото го разбира во духот на Божјата правда и знае дека станувањето против злото на војната е миротворство и дека тоа е вистинската победа!

Да бидеме Божји соработници во миротворството.

Христијанинот е повикан кон миротворство. Со тоа, секој од нас постанува Божји сора­ботник. Миро­творството е богосиновство, оти преку него постануваме синови Божји, според Христовите зборови: „Бла­жени се миротворците, зашто тие ќе се наречат синови Божји“ (Матеј 5,9).

На тој начин &  се служи на вистината до самопожрт­ву­ваност и се остварува мирот и соработката со сите луѓе кои се со добра волја. Така се исполнува и небес­ната порака што ја испратиле ангелите при Христовото раѓа­ње, пеејќи: „Слава на Бога во висините, а на земјата мир и меѓу луѓето добра волја!“ (Лука 2,14).

И не само христијаните, туку и сите луѓе со добра волја и сите народи, треба да погледаат во лицето на опасностите од војната и да се оттргнат од неа, гледајќи еден во друг човек и Божјо создание, „според образот Божји“ (1. Мој. 1,27).

Миротворството важна задача во мисијата на Црквата.

Црквата знае дека не е лесно утврдувањето на мирот како висока смисла на човечкото општожитие, бидејќи секогаш се наоѓаат такви, кои се стремат да го нарушат мирот.

Свети Василиј Велики ги поучува христијаните, велејќи им: „Потребно е и другите да ги убедувате кон мирот во Христа…“2 „Христос не само што ги осудува взаемните несогласувања, омразата и непријателството меѓу луѓето, туку бара и уште повеќе – Он бара, ние да ги отклонуваме несогласијата и да ги помируваме луѓе­то“, вели свети Јован Златоуст.3

И Бог во Светото писмо, и Црквата и светите отци, ни заповедаат да не ја нарушуваме слободата на луѓето и да се ослободиме од игото на војната.

Молитвата е добро орудие за мирот. На богослуженијата секојдневно се повторува молењето „за благосостојба“, „за соединување“, „за ангел на мирот“, „за мир во целиот свет“. Со тоа се внесува сеопштата мисла и желба кај  верниците, да ја видат нашава земја во состојба на мирно живеење. Кај нив тоа ефектуира  добронамерност и готовност за миротворство, според заповедта на свети апостол Павле, кој вели: „И нозете да ви бидат обуени во приправност за да благовестите мир ( Ефес. 6,15; 6,17; 2,17). Над сè, најважното орудие за мирот е љубовта Божја (Матеј 22,37-39). Таа го грее срцето и го активира човекот кон миротворство и кон делата на мирот.“

Плодовите на мирот.

Да веруваме во Божјата помош и да се надеваме на подобро утре, со оптими­зам за мирна иднина. Тој оптимизам не го изменува чувството на реалноста, туку го јакне духот. Затоа, да го слушаме гласот Божји и да ре­че­ме: „Ќе чујам што ќе ми рече Господ Бог, зашто Он ќе зборува за мир на Својот на­род… и на оние што со срцето свое Му се обраќаат Нему;

Да, спасението од Него е блиску до оние, кои се бојат од Него, за да ја насели славата Своја во нашата земја.

Милоста и вистината ќе се сретнат, правдата и мирот ќе се целиваат. Висти­ната ќе изникне од земјата, а правдата ќе се појави од небото; зашто Господ ќе даде добро, и нашата земја ќе го даде својот плод“ (Псал. 84,8-12).

Ние, во ова треба да го видиме исполнувањето на Божјата промисла.

Нека се исполни и на нашава земја она што го рекол Бог преку пророкот Осија, велејќи: „Лак, и меч, и војна, ќе истребам од таа земја, и ќе дозволам да жи­веат во безопасност. И земјата ќе го чуе житото и виното и елејот“ (Оси. 2,18 и 22).

Мир, согласие, справедливост и сотрудништво ќе се зацари во нашава мно­гу­страдална, но прекрасна Татковина. Мирот, пак, треба да се роди од взаемната доверба меѓу луѓето, а не од стравот на оружјето. Благоразумието треба да го победи безумието!

Свети Григориј Богослов вели: „О љубезни миру – добро, од сите вас­фа­лу­вано, а од малкумина запазувано, каде си се сокривал од нас токлу време и кога ќе ни се вратиш? Многу сулно и повеќе од сè друго те љубам и те посакувам тебе-гриж­ливо те чувам кога си со нас и со многу сози и риданија те повикувам кога нè  напуш­таш“.4

Господ Исус Христос, пред заминување, мирот ни го оставил како прош­та­лен залог, велејќи: „Мир ви оставам; мирот Свој ви го давам“(Јован 14,27).

Христовиот пример го следел и свети Климент Охридски. Тој во своите сло­ва и поуки постојано зборувал за мирот. На богослуженијата пријатен бил неговиот благослов: „Мир на сите“. Упатувал молитви и пораки за мир, најнапред душевен, а од него произлегува и мирното живеење на земјава. Токму затоа свети Климент, по примерот на Господа Исуса Христа, како свет архиереј, на иконите и на фреските е претставен со подигната рака со благослов за мир – „мир на сите“. Со едната рака благословува и го дава Божјиот мир, а во другата го држи Светото писмо, што озна­чува дека неговиот испорачан мир е според библиското разбирање и според Бож­јите зборови (2.Сол.3,16; Иса.54,10; 57,19).

Библиски пораки.

За крај, библиската порака е следнава: „Никому не враќајте зло за зло… Ако е мож­но, доколку тоа зависи од вас, бидете во мир со сите луѓе. Не одмаз­ду­вајте се, воз­љу­бени,… туку дајте му место на Божјиот гнев. Оти е напишано: ‘Јас ќе отплатувам – вели Господ’. И така,… отстранувајте се од злото, прилепувајте се кон доброто. Грижете се да имате мир со сите“ (Рим. 12,17-20 и 9; Евр. 12,14; 3. Мој 19,18; 5. Мој. 32,35; 1. Петр. 3,11).

Ќе завршам со зборовите на свети апостол Павле кој одел низ оваа наша македонска земја и го проповедал Христовото евангелие, порачувајќи: „И така, бра­ќа, радувајте се, усовршувајте се, бидете едномислени, живејте во мир – и Бог на љубовта и на мирот ќе биде со вас“ (2. Кор. 13,11). „Сам Господ на мирот нека ви даде мир секогаш и во секое дело! Господ нека е со сите вас!“(2.Сол.3,16). Амин – Нека биде така.

1.Реферат произнесен на Духовната академија по повод одбележувањето на свети Климент Охридски. Архиепископски соборен храм, 7 декември 2001 год., Скопје.
2.2. Tvorenix sv. Vasilix Velikago, t. 2, SPb. 1911, str. 155
3.3. Tvorenix sv. Ioanna Zlatousta, t.7, SPb. 1901, str. 154
4.4. Tvoreniq sv. Grigoriq ogoslova, t. 1, str. 336